De krapte op de arbeidsmarkt is momenteel een groot probleem Nederland. Zeker voor ondernemers en recruiters. Met verdere vergrijzing is er weinig reden om hier snel enthousiaster over te worden. Je zou misschien denken: daar zal elke politieke partij dus ook wel volop aandacht aan besteden in haar verkiezingsprogramma. Maar is dat ook zo? Wij hebben de verkiezingsprogramma’s van de grootste partijen bekeken en alles op een rijtje gezet.
D66
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 7
- Aantal keer ‘krapte’: 8
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 30
D66 heeft een heel hoofdstuk toegewijd aan dit probleem en wilt de arbeidsmarkt hervormen zodat werk weer bijdraagt aan een waardig en vrij bestaan voor iedereen. “De wildgroei aan flexcontracten moet worden bestreden. Voor werkgevers moet het aantrekkelijker worden om mensen weer in vaste dienst te nemen.”
Ze praten over het verhogen van het minimumloon met tenminste 10 procent. Zo kunnen mensen met een laag inkomen gemakkelijker hun rekeningen betalen en wordt het tegelijkertijd aantrekkelijker om te gaan werken vanuit een uitkering.
D66 praat bij personeelstekort voornamelijk over de technische beroepen, het onderwijs en de zorg. Om dit op te lossen doen ze drie verschillende voorstellen. De introductie van het urenvoordeel, meer ruimte voor creatieve begeleiding naar werk en de verhoging van arbeidsproductiviteit door slimmer werken.
Christen Unie
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 2
- Aantal keer ‘krapte’: 1
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 28
Ook de Christen Unie heeft dit onderwerp hoog op de agenda staan. Ze stellen dat de verschillen tussen zelfstandigen en werknemers in loondienst moet worden verkleind. Er komt een verplichte verzekering tegen arbeidsongeschiktheid.
Daarnaast vinden ze dat uitzendbureaus alleen actief mogen zijn met een certificaat, inclusief vestigingseisen met voldoende handhaving hierop. Het is nu te makkelijk om met een uitzendbureau veel geld te verdienen ten koste van de werk- en woonsituatie van kwetsbare werknemers.
Ook de ChristenUnie wilt het minimumloon verhogen naar €18 per uur in 2028. Daarnaast streven ze voor geen discriminatie op de arbeidsmarkt. Alle vormen van discriminatie op de arbeidsmarkt, van naam, postcode, geslacht, tot zwangerschap, zijn onacceptabel en moeten worden bestreden.
Ook de trend dat de salarissen aan de top sneller groeien dan salarissen op de werkvloer moet worden gekeerd. De ChristenUnie wil dat in cao’s daar expliciet aandacht aan wordt besteed. Zeker in die sectoren waar de loonkloof tussen top en werkvloer groot is.
Volt
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 2 (+6 keer: ‘arbeidstekort’)
- Aantal keer ‘krapte’: 0
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 13
De partij pleit voor ‘een grootschalige, landelijke wervingscampagne om meer personeel aan te trekken voor sectoren met grote tekorten, zoals techniek en ICT.’ Ook wil Volt een ‘structurele investering in de onderwijsregio’s om zo het onderwijs beschikbaar te houden en het lerarentekort terug te dringen.’
Volt stelt dat ‘de grote arbeidstekorten in cruciale maatschappelijke sectoren de achilleshiel vormen van ons land en ons continent.’ De partij wil dit aanpakken door in te zetten op ‘het benutten van de kansen die digitale en technologische ontwikkelingen bieden. De overheid pakt daarnaast een meer sturende rol in het onderwijs. Onder andere door meer mensen op te leiden voor cruciale sectoren.’ Ook pleit Volt voor ‘meer wederzijdse erkenning van diploma’s en kwalificaties’ over de grenzen heen en meer ‘actieve werkbegeleiding naar kansrijke beroepen.’
VVD
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 3
- Aantal keer ‘krapte’: 1
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 14
De ene keer dat het bij de VVD gaat over ‘krapte’, gaat het over schaarste bij de politie in de grensregio’s en hoe dat met automatische nummerplaatherkenning enigszins te verhelpen zou zijn. Bij personeelstekorten gaat het alleen over het onderwijs en de zorg. Voor het onderwijs gaat het over: ‘We gaan met verdubbelde inzet door met het verbeteren van het onderwijs, onder andere door leraren nog meer ruimte te geven hun vak goed uit te kunnen oefenen.’
Bij de zorg gaat het over dat de tekorten nu al hoog zijn, ‘en dat wordt alleen maar hoger. Dat gaat niet. Dit dwingt ons niet alleen om keuzes te maken in wat we nog wel en niet meer van de zorg vragen, maar ook om de zorg beter te organiseren om de medewerkers te ontlasten.’ De VVD geeft daarbij onder meer hoog op van ‘digitalisering, technologie, artificial intelligence, data en data-analyse.’ ‘We weten inmiddels wel dat het kan. Nu moeten we het gaan doen.’
Pvda / Groenlinks
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 8
- Aantal keer ‘krapte’: 1
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 17
Net als de VVD hebben ook de PvdA en GroenLinks het in hun gezamenlijke programma maar één keer over ‘krapte’. Dat doen ze met het voorstel banen voor asielzoekers en inburgeraars te organiseren naar het model van de Oekraïense ontheemden (dus zonder benodigde tewerkstellingsvergunning). Om zo de krapte op de arbeidsmarkt te verlichten.
Als het gaat over personeelstekorten in de zorg zien beide partijen de oplossing vooral in: ‘een andere organisatie van de sector, vaste contracten met aansluitende diensten, een goed salaris, opleidingsmogelijkheden en zeggenschap over het werk.’ Ook worden in dit kader ‘burgerinitiatieven’ als onmisbaar gezien. In het onderwijs wil de nieuwe partijcombinatie ‘het vak van leraar aantrekkelijker maken door meer zeggenschap te geven op de werkvloer, papierwerk terug te dringen en de arbeidsvoorwaarden aantrekkelijker te maken.’
Daarnaast keert het onderwerp personeelstekort ook nog terug met de werkgarantie en werk-naar-werk-trajecten die mensen moeten opleiden naar nieuw werk in sectoren die kampen met personeelstekorten. Ze stellen één cao voor het hele funderend onderwijs voor (waar dan dus ook de kinderopvang onder valt) en bij het migratiebeleid, dat volgens hen meer rekening moet houden met ‘de behoeften van de Nederlandse arbeidsmarkt’, vooral bij essentiële sectoren als de zorg of de installatietechniek.
JA21
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 3
- Aantal keer ‘krapte’: 1
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 14
De partij van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga erkent in haar eigen programma dat ‘de arbeidsmarkt is als gevolg van de vergrijzing structureel krap’ zal zijn en – opvallend – dat juist de energietransitie en verduurzaming (waar de partij verder zo tegen is) andere vaardigheden en kennis vereisen van werkenden. Daarom wil de partij inzetten op ‘bij- en herscholing’, en vooral het mbo ‘beter positioneren’. JA21 pleit hierbij onder meer voor ‘een effectiever instrument dat moet leiden tot een betere matching tussen mbo-opleidingen en onze arbeidsmarkt.’
Verder besteedt de partij veel aandacht aan uitkeringsgerechtigden als oplossing voor de krapte. ‘Het sociale vangnet gaat niet alleen gepaard met rechten, maar ook plichten. Iets doen voor het geld. Wat is de sociale gedachte achter een enkeltje bijstand? JA21 wil perspectief bieden op de arbeidsmarkt, te beginnen bij het begin: straten schoonhouden, eenvoudig groenonderhoud, werk in de keuken of schoonmaak.’
Omtzigt/NSC
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 1
- Aantal keer ‘krapte’: 0
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 1
In het programma van Pieter Omtzigt komt de arbeidsmarkt er redelijk bekaaid vanaf. Omtzigt zegt eigenlijk alleen de arbeidsmarkt te willen ‘hervormen om de flexibele schil in Nederland weer terug te brengen naar het Europese gemiddelde’, en dat het personeelstekort in de Jeugdzorg in Nederland ‘een groot probleem is’. Dat wil hij oplossen door het ‘verdienmodel’ in de Jeugdzorg te veranderen, en het Rijk weer meer regie naar zich toe te laten trekken.
BBB
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 2
- Aantal keer ‘krapte’: 1
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 7
In het programma staat personeelstekort twee keer genoemd, één keer bij de personeelstekorten in de zorg, en een keer bij het Openbaar Ministerie. Daar wil BBB ‘de grote tekorten’ aanpakken door al bij rechtenstudies studenten enthousiast te maken voor een carrière bij het OM. Het doel: kleine zaken bij de politierechter afronden binnen 3 maanden na aanhouding van de verdachte, grote zaken bij 3 rechters binnen 6 maanden.
In meer algemene zin roept BBB op tot ‘meer flexibiliteit in vaste arbeidscontracten en minder verschillen tussen vast en flex/zzp’ om de krapte tegen te gaan. ‘Ook een andere manier van belasting heffen, zodat meer werken ook daadwerkelijk loont, is nodig.’ Opvallend is verder dat BBB mogelijkheden ziet ‘voor Afrikanen om op tijdelijke werkvisa hier gaten in de arbeidsmarkt te vullen’. En wil de partij onder meer met gratis openbaar vervoer voor militairen en ‘meer zichtbaarheid in het land’ Defensie in staat stellen ‘om op de bestaande arbeidsmarkt talent aan te trekken’.
Partij voor de Dieren
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 0
- Aantal keer ‘krapte’: 0
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 2
De Partij voor de Dieren spreekt wel over drinkwatertekorten en energietekorten, maar in het verkiezingsprogramma niet over personeelstekorten. En bij ‘krapte’ gaat het alleen over krappe kooien en krappe beurzen. De arbeidsmarkt is dus wel 2 keer genoemd, maar dan wel weer in dezelfde paragraaf, waar de partij voorstelt dat ‘werkzoekenden makkelijker vrijwilligerswerk en stages kunnen doen, ook als dat werk niet direct op terugkeer naar de arbeidsmarkt is gericht. Deze activiteiten tellen voortaan mee als zinvolle voorbereiding op terugkeer naar de arbeidsmarkt.’
CDA
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 2
- Aantal keer ‘krapte’: 2
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 10
In de ‘hoopvolle’ agenda van het CDA valt te lezen dat het tekort aan personeel en de duur van de krapte op de arbeidsmarkt ‘uniek voor Nederland’ is. Volgens de partij is ‘de groei van de werkgelegenheid voor een groot deel te vinden in flexwerk, met niet zelden te weinig opleidingsmogelijkheden. Dit is een van de oorzaken dat er nog een relatief groot aantal mensen is dat van een laag tot zeer laag inkomen moet zien rond te komen.’
Een opvallende oplossing voor het personeelstekort in de zorg: het (financieel) makkelijker maken voor instellingen om onderling personeel uit wisselen. Het CDA wil die uitwisseling niet alleen ‘btw-vrij maken’, maar ook ‘meer ruimte bieden voor regionale samenwerking zonder dat mededingingsregels dit belemmeren.’ Ook valt het voorstel voor ‘basisbanen’ op: ‘gewone banen bij gewone werkgevers met loonkostensubsidie op maat. Basisbanen bieden een start op de arbeidsmarkt,
maar kunnen ook helpen als tussenstation bij een carrière switch.’
SP
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 0
- Aantal keer ‘krapte’: 0
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 3
In het verkiezingsprogramma van de SP is weinig terug te vinden over de huidige situatie op de arbeidsmarkt. Het woord duikt zelfs maar in 2 passages op, allereerst in het stuk waarin de SP stelt het mbo ‘alle ruimte te geven voor goede beroepsopleidingen, die ook aansluiten op de arbeidsmarkt. De jongeren die geen startkwalificatie kunnen halen krijgen een arbeidsmarktkwalificatie, die duidelijk maakt wat hun vaardigheden zijn. We maken het aantrekkelijk om een leven lang bijscholingen te volgen, bij voorkeur aan een mbo, hogeschool of universiteit.’
Daarnaast wil de SP onder andere de arbeidsinspectie ‘meer mogelijkheden en middelen geven om discriminatie op de arbeidsmarkt aan te pakken. We benoemen en veroordelen bedrijven die discrimineren. Zij verliezen subsidies en komen niet meer in aanmerking voor overheidsopdrachten. We accepteren ook niet dat vrouwen hetzelfde werk doen en daarvoor minder betaald krijgen dan mannen.’ Vintage SP dus. Maar tegelijk passages die ook in elk vorig programma hadden kunnen staan, en in die zin dus niet meteen overkomen als een antwoord op de schaarste van morgen.
PVV
- Aantal keer ‘personeelstekort’: 1
- Aantal keer ‘krapte’: 0
- Aantal keer ‘arbeidsmarkt’: 3
Over de arbeidsmarkt val weinig terug te lezen in het programma van de PVV. Wel zeggen ze dit over te tekorten in de zorg: ‘Onze regering reageert op personeelstekorten door de zorg dan maar op te heffen. Dit is niet nodig! Zo is de deeltijdfactor in de zorg 0,68, zijn zorgmedewerkers gemiddeld 40% van hun tijd kwijt aan administratie en is de overhead in de langdurige zorg opgelopen naar ruim 16%.’
De PVV maakt daarom geld vrij om de personeelstekorten weg te werken. Bijvoorbeeld door het aannemen van nieuw personeel, het aantrekkelijker maken voor de huidige zorgwerknemers om meer uren te werken, het aanpakken van de administratietijd en overhead.
